Kako prepoznati bolesti srca kod dece?
Kako smo i ranije rekli, bolesti srca kod dece mnogo su češće nego što se misli, a njihovo kliničko ispoljavanje često je naizgled prikriveno, te zavisi od uzrasta deteta i od vrste srčane bolesti.
Urođene srčane mane (USM)
Urođene srčane mane (USM) retko se mogu dijagnostifikovati odmah po rođenju, jer se tada šum ne čuje, simptoma najčešće nema, a prenatalna dijagnostika (ekspertski ultrazvuk) iziskuje vrhunsko poznavanje kardiologije od strane ginekologa ili pak fetalnu ehokardiografiju koju radi isključivo ekspertski kardiolog. Čak ni ako su ovi uslovi ispunjeni, neke USM se ne vide odmah posle rođenja i uredan nalaz prenatalng ultrazvučnog pregleda ne znači automatski isključenje USM kod dece. Šum kod dece obično se javlja između 2 i 8 nedelje života, međutim, neke srčane mane mogu dati ovaj šum već u prvim danima i satima života, dok druge i ne dovode do stvaranja šuma. Osim manje brojnih kritičnih srčanih mana koje idu sa dramatičnom kliničkom slikom u prvim danima i nedeljama života, kliničko ispoljavanje bolesti srca kod dece najčešće je podmuklo i zahteva iskustvo i dobro poznavanje dečje kardiologije od strane pedijatra, ali i sumnju roditelja koji decu dovode na pregled.
Zamaranje
Zamaranje pri uzimanju obroka, znojenje po glavi i slabije napredovanje na telesnoj masi, mogu biti jedni klinički simptomi bolesti srca. Ovi simptomi ne moraju uvek biti jako izraženi. Čini se da je obilno znojenje po glavi, najprisutniji simptom kod dece sa USM. Ponekad roditelji primećuju da pri podoju ili uzimanju obroka, beba diše ubrzano, da se znoji. Deca sa bolesnim srcem mogu imati kliničke simptome astme, neretko se dešava da se takva deca leče inhalcijama. Učestale infekcije disajnih puteva takođe prate bolesti srca. Dešava se da se tek nakon kardiološkog pregleda ustanovi da dete u stvari ima bolest srca, a da je plućna simptomatologija samo sekundarna manifestacija kardiološkog problema. Kod starije dece znaci srčane bolesti mogu biti loše podnošenje napora, zamaranje. Zamaranje može biti posebno izraženo pri penjanju na stepenice ili uzbrdo, kada se deca “brzo zadišu” ostaju bez daha. Ovakva deca mogu odavati utisak da su “stalno umorna”. Poremećaji srčanog ritma često se očituju kao napadi lupanja srca koji trajau nekoliko minuta, a često se sponatno povuku, mogu početi u potpunom miru i često se prvi put ispoljavalju kod veće dece, adolescenata i tnejdžera, pa i odraslih ljudi. Značajno je u tim trenutcima izmeriti puls, što se može učiniti aparatom za ručno merenje pritiska. Kardiolog će na osnovu brzine pulsa tako imati sliku o težini poremćaja ritma i poduzeće neophodne korake koji su presudno bitni u ovoj grupi srčanih bolesti.
Neke srčane mane, koje nazivamo cijanogenim, u prvoj godini života daju napade plavljenja (cijanoze) koja je najviše izražena na usnama, sluzokoži usne duplje, obrazu. Ove epizode koje zovemo cijanogene krize mogu nastati sponatno, nakon plača, tokom kupanja, posle sisanja i defekacije i predstavljaju ozbiljan alarm za roditelje jer govore u prilog teškog oboljenja srca.
Upalne bolesti srca
Upalne bolesti srca u najvećem broju slučaja ne daju posebne kardiološke simptome. Ipak kod manje dece, produžena febrilnost, ubrzano disanje i temperatura i neproporcionalno ubrzna srčana radnja mogu probuditi sumnju na srčanu osnovu bolesti. Kod starije dece javlja se još i nagli umor, neretko i srčana bol koja je najčešće lokalizovana iza grudne kosti, zrači u vrat, rame i levu ruku i može biti praćena lošim opštem stanjem deteta. Miokardtis (upala srčanog mišića) i perikarditis (upala srčane marmice) najčešće nastaju u sklopu običnih virusnih infekcija, kao njihova komplikacija.
Kod reumatske grozice, koju izaziva streptokok (izazivač upale ždrela) koja najteže pogađa srce, mogu se javiti i bolovi u zglobovima, otok zglobova, kožne promene, potkožni čvorići, promena ponašanja deteta i druge karkateristične promene.
Glavobolja, bolovi u očima, slabiji vid, mogu biti znaci povišenog arterisjkog pritiska. Kod manje dece otkrivanje hipertenzije je teže, jer se bebe ne žale na ovakvu simptomatologiju. Kod beba hipertenzija se najčešće ispoljava odbijanjem uzimanja obroka, uznemirenošču, a u težim situacijama i povraćenjem. Rano otkrivanje arterijske hipertenzije kod dece je posebno važno, jer nelečena hipertenzija, ma kakvog uzroka bila, dovodi do trajnog oštećenja srca, bubrega, krvnih sudova, očiju i drugih organa.
Iako se USM češće javljaju u porodicama gde neko već ima srčanu manu, smatra se da većina dece sa srčanim manama nemaju članove porodice obolele od srčanih bolesti.
Šum na srcu
Veoma je bitno da se svaki sumnjiv šum koji se primeti u detinjstvu na srcu, ispita od strane dečjeg kardiologa. Ehokardiografija je potpuno bezbolna i neštetna metoda kojom se sa gotovo 100% učinkom isključuje i potvrđuje postojanje USM. Smatra se da svaki šum na srca, barem jedanput treba ehokardiografski ispitati. Rano preporznavanje urođenih srčanih mana ključ je u njihovom lečenju. Ako se na vreme otkriju, gotovo sve USM su izlečive, ali ako se to ne desi može doći do razvoja plućne hipertenzije, gde stradju krvini sudovi pluća i gde se povećava pritisak u srcu i plućima, te takvo stanje više nije izlečivo. Olako shvatanje bolesti srca kod dece može imati fatalne posledice, zato je zlatni standard svaku sumnju na bolest srca temljno ispitati, redovno kontrolisati, a ako je potrebno medikamentozno i/ili hirurški lečiti. Na sreću, kao što je već rečeno danas je večina bolesti srca kod dece potpuno izlečiva, ako se otkrije na vreme.
